Koenzym Q10

Koenzym Q10 to związek chemiczny naturalnie występujący w organizmach ludzi i zwierząt. Pełni bardzo ważne funkcje w ciele człowieka, przy czym główną jest mitochondrialny transport elektronów w łańcuchu oddechowym.

Synteza

W warunkach prawidłowej homeostazy koenzym Q10 jest naturalnie syntezowany przez organizm człowieka. Cały proces rozpoczyna się w retikulum endoplazmatycznym, natomiast kończy się na błonach aparatu Golgiego. Po zakończeniu procesu syntezy cząsteczki koenzymu są transportowane do pozostałych organelli komórkowych, gdzie pełnią swoje funkcje.

Mikroorganizmy eukariotyczne do syntezy tego związku potrzebują choryzmiany bądź tyrozyny. Podstawowymi substratami bez względu na rodzaj komórki są 4-hydroksybenzoesan oraz grupa poliprenylowa. Dodatkowo, aby proces przebiegał prawidłowo, niezbędna jest obecność witamin, głównie z grupy B.

Jakie funkcje pełni koenzym Q10?

Metabolizm komórkowy potrzebuje sporych nakładów energii, której dostarcza właśnie koenzym Q10. Dzięki niemu poszczególne komórki organizmu posiadają odpowiednią ilość ATP niezbędną do przeprowadzania ważnych procesów życiowych. W łańcuchu oddechowym koenzym Q10 pełni funkcję przenośnika elektronów. Dodatkowo omawiany związek jest kofaktorem w procesach termogenezy.

Kolejną niezwykle ważną funkcją związku są jego właściwości przeciwutleniające. Koenzym Q10 jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów. Posiada zdolność neutralizacji wolnych rodników tlenowych, których obecność warunkuje rozwój licznych chorób (nowotworowych, neurodegeneracyjnych, psychicznych czy układu sercowo-naczyniowego). Nadmiar reaktywnych form tlenu znacznie przyspiesza proces starzenia się organizmu. W związku z tym koenzym Q10 uznawany jest za substancję odmładzającą.

Do pozostałych funkcji koenzymu Q10 można zaliczyć jego udział w:

• sygnalizacji komórkowej i ekspresji genów;
• immunokompetencji, czyli między innymi wzrostu aktywności fagocytarnej makrofagów i proliferacji granulocytów;
• kontroli kanałów jonowych w błonach, poprzez pośrednią stabilizację kanałów wapniowych celem zapobiegania nadmiernemu przeładowaniu jonami wapnia.

Koenzym Q10 został uznany jako lek wspomagający terapię bezpłodności u obu płci, jednak szczególnie korzystnie wpływający u mężczyzn. Regularna suplementacja wpływa bowiem na zwiększenie ruchliwości plemników, które do swojego funkcjonowania również potrzebują dużej ilości ATP.

Niedobór koenzymu Q10

Koenzym Q10 jest związkiem naturalnie syntezowanym przez organizm człowieka, intensywność tego procesu maleje jednak wraz z wiekiem. Uważa się, że największe jego ilości w organizmie występują w wieku około 18 roku życia, po czym synteza stopniowo zmniejsza się (począwszy od 20. roku życia). Niedobór koenzymu może wystąpić głównie u osób dojrzałych, ponieważ od około 40. roku życia fizjologiczna synteza związku nie pokrywa już zapotrzebowania organizmu.

Niedobór wiąże się z:

• pojawieniem się stanów zapalnych;
• obniżeniem ogólnej odporności;
• zmniejszeniem elastyczności skóry;
• pojawieniem się zmarszczek na skórze;
• brakiem energii do działania;
• zwiększeniem ryzyka rozwoju chorób o podłożu wolnorodnikowym.

Badania wykazały, że obniżony poziom omawianego związku występuje w przebiegu chorób takich jak fenyloketonuria, choroba Parkinsona, bezpłodność, niewydolność zastoinowa serca czy nadczynność tarczycy.

Niedobór może pojawić się nie tylko u osób starszych. Bardzo często spadek poziomu koenzymu Q10 w organizmie wiąże się z nadmiernym, przewlekłym stresem, ekspozycją na zanieczyszczenia i promieniowanie słoneczne oraz u osób palących papierosy czy nadmiernie spożywających alkohol. W grupie ryzyka znajdują się również osoby wyczynowo uprawiające sport.

Suplementacja

Koenzym Q10 jest związkiem bardzo dobrze rozpuszczalnym w tłuszczach, z tego względu suplementy należy przyjmować podczas spożywania posiłków. Za dawkę terapeutyczną uważa się około 3-10 mg koenzymu Q10 na 1 kg masy ciała na dobę.

Koenzym Q10 uznawany jest za suplement bezpieczny, co wiąże się po części z faktem, że organizm także samodzielnie go syntezuje. W efekcie, nawet duże dawki zazwyczaj nie powodują istotnych efektów ubocznych. Istnieją pojedyncze doniesienia o wystąpieniu nudności czy wysypki skórnej. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby jednocześnie przyjmujące różnego rodzaju leki, zwłaszcza przy terapii onkologicznej. Szczególną ostrożność zaleca się również kobietom w ciąży – powinny one skonsultować suplementację z lekarzem prowadzącym.

Bibliografia

1. Czernic A., Bartosz M., Błaszczyk J., Andysz A., Błaszczyk-Suszyńska J., Wpływ suplementacji koenzymem Q10 na enzymatyczną obronę antyoksydacyjną krwinek czerwonych ludzi zdrowych, Problemy Higieny i Epidemiologii, 3/2011.
2. Danysz A., Koenzym Q10 i jego rola w lecznictwie, Wydawnictwo Hedat, Warszawa 2000.
3. Janicki B., Buzała M., Rola koenzymu Q10 w organizmie ludzi i zwierząt, Medycyna Weterynaryjna, 4/2012.
4. Siemieniuk E., Skrzydlewska E., Koenzym Q10 – biosynteza i znaczenie biologiczne w organizmach zwierząt i człowieka, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 59/2005.