Przedawkowanie witaminy D

Przedawkowanie witaminy D jest rzadkim zjawiskiem, ale bardzo niebezpiecznym. W naszym kraju, ze względu na klimat, bardzo często diagnozuje się różnego stopnia niedobory tej witaminy. Wiele osób decyduje się wówczas na suplementację. Choć suplementy diety są uznawane za bezpieczne, nieprawidłowa suplementacja może mieć opłakane skutki.

Źródła witaminy D

Wyróżniamy 3 podstawowe źródła witaminy D:

• promieniowanie słoneczne – jako główne źródło;
• produkty spożywcze;
• leki i suplementy diety.

Najwięcej witaminy D organizm pozyskuje na drodze syntezy skórnej. Aby omawiana witamina mogła być naturalnie produkowana konieczna jest ekspozycja skóry na słońce. W tym celu wystarczy odsłonić twarz oraz całe nogi i ramiona. W okresie jesienno-zimowym skórna synteza niestety jest minimalna, bądź nie zachodzi wcale. Kolejnym źródłem są ogólnie dostępne produkty spożywcze, w tym: ryby morskie, algi, jajka, ser żółty, mleko. Spożycie tych produktów dostarcza jednak bardzo małych ilości witaminy D. W okresie jesienno-zimowym oraz przy niedoborach witaminy D (z różnych powodów) zaleca się jej dodatkową suplementację.

Przedawkowanie witaminy D

Nie jest jasne, jakie dokładnie dawki witaminy D prowadzą do jej toksyczności. Zatrucie witaminą D zaobserwowano przy podaży 60 000 j.m. witaminy D dziennie. Według najnowszych wytycznych, największa średnia dobowa dawka tej witaminy, która prawdopodobnie nie powoduje działań niepożądanych, wynosi 4000 j.m. dla osób dorosłych oraz 10 000 j.m. w przypadku otyłych osób dorosłych. Przedawkowanie witaminy D może nastąpić nawet u osób, które przyjmują prawidłową, ogólnie zalecaną dawkę tej substancji. Są to osoby z:

• pierwotną nadczynnością przytarczyc;
• chorobami przebiegającymi z powstawaniem ziarniniaków;
• idiopatyczną hiperkalcemią (niemowlęta).

Jednoczesne stosowanie zbyt dużych dawek witaminy D oraz doustnej suplementacji wapniem rośnie ryzyko hiperkalcemii. Wprawdzie dzienne spożycie wapnia w diecie jest u znacznej części populacji wyraźnie niższe niż zalecane, a niedobór witaminy D powszechny, to jednak mając na uwadze pełne bezpieczeństwo pacjenta wskazane jest monitorowanie między innymi kalcemii u chorych stosujących preparaty witaminy D wyższe niż największe dopuszczalne. Szczególnie zagrożeni hiperkalcemią mogą być pacjenci leczeni alfakalcydolem i preparatami wapnia.

Konsekwencje hiperwitaminozy

Silne przedawkowanie witaminy D może objawiać się:

• splątaniem;
• poliurią;
• polidypsją;
• anoreksją;
• wymiotami;
• osłabieniem mięśni.

Powyższe objawy mają jednak miejsce praktycznie wyłącznie przy ostrym zatruciu tą witaminą. Zwykłego stopnia przedawkowanie witaminy D może przez pewien czas pozostać niezauważone. Mają miejsce wówczas dość typowe i niespecyficzne objawy, takie jak:

• wzmożone pragnienie;
• brak apetytu;
• wymioty;
• zaparcia;
• rozdrażnienie, nadpobudliwość.

Zbyt duży poziom witaminy D w organizmie prowadzi do nadmiernego odkładania się wapnia w organach i naczyniach krwionośnych, co także jest zjawiskiem bardzo niekorzystnym. W niektórych przypadkach może dojść do wielomoczu, a nawet powiększenia wątroby lub śledziony (hepatomegalia / splenomegalia). Przedawkowanie witaminy D przez kobiety w ciąży może doprowadzić do deformacji w układzie kostnym nienarodzonego dziecka.

Podsumowanie

Jak można zauważyć, zarówno niedobór witaminy D, jak i jej nadmiar, są niebezpieczne. Ze względu na naturalne mechanizmy obronne organizmu nie zauważa się przedawkowania tej witaminy wyłącznie przy ekspozycji na słońce (nawet dużej) oraz spożywaniu produktów w nią bogatych. Niebezpieczne stają się dopiero sytuacje dodatkowej, doustnej suplementacji – bez względu na to, czy witamina będzie podawana w postaci kapsułek czy kropli. Wszystko należy wykonywać z umiarem, ma to odniesienie również do suplementacji wybranych składników odżywczych. W przypadku ciąży czy chorób przewlekłych warto skonsultować się z lekarzem, który dobierze właściwe dawkowanie.

Bibliografia

1. Makowska-Donajska M., Hirnle L., Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 4/2017.
2. Krasińska A., Skowrońska B., Znaczenie witaminy D u pacjentów z nadmierną masą ciała – nowe zasady suplementacji, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2/2014.
3. Kmień P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej, 1/2017.